گروه نرم افزاری آسمان

پاورقی






[1] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[2] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[3] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[4] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[5] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[6] اشاره به پیام امام خمینی (ره) در 3 اسفند 1367.
[7] اتحاد سوسیالیستی جماهیر شوروی کشوری بود متشکل از کشورهای کوچک‌تر روسیه، بلوروس، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، اوکراین، مولداوی و... که در نظام دو قطبی وقت به سردمداری قطب کمونیست، مخالف امریکا که سردمداری قطب سرمایه داری را بر عهده داشت شناخته می‌شد؛ اما این کشور پس از فروپاشی (1990 میلادی - 1369 خورشیدی) به چهارده کشور تجزیه شد.
[8] روند تحولات جنگ در سال 1366 در جلد چهارم تحت عنوان شلمچه تا حلبچه بررسی شده است. با توجه به این که تحولات ماه‌های پایانی جنگ، ریشه در اقدامات عراق در سال 1366 دارد، لذا این مبحث در این جلد (پنجم) بررسی می‌شود تا زمینه لازم برای درک منطقی تحولات جنگ و علل پذیرش قطع‌نامه 598 فراهم شود.
[9] خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، نشریه شماره 155، 22 / 4 / 1366، به نقل از نشریه پاتریوت، چاپ دهلی، 21 / 4 / 1366.
[10] دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خط توطئه در ششمین و هفتمین سال جنگ، سال 1366، ص 160.
[11] محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، زمستان 1370، ص 137، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی 17 / 6 / 1369، ص 2.
[12] دانشکده فرماندهی و ستاد (دافوس)، سپاه پاسداران، معاونت تحقیق و پژوهش، تئوری عملیات و جنگ، سال 1373، ص 21.
[13] پیشین، ص 11.
[14] محی الدین مصباحی، بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع، جلد دوم، مجموعه مقالات تهران، 1368، ص 233.
[15] پیشین.
[16] پیشین.
[17] پیشین.
[18] پیشین.
[19] پیشین.
[20] پیشین، ص 229.
[21] ر.ک به: کتاب از فاو تا شلمچه، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، صص 56 - 62.
[22] آنتونی کردزمن، آبراهام واگنر، درس‌هایی از جنگ مدرن، جلد دوم، جنگ ایران و عراق، ترجمه: حسین یکتا، کارشناس مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، ص 301 (چاپ نشده).
[23] پیشین، ص 299.
[24] کنت آر. تیمرمن، سوداگری مرگ، ترجمه احمد تدین، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1373، ص 490.
[25] برابر گزارش مجله نیوزویک، فرانسه در طول جنگ تقریبا 6 / 16 میلیارد دلار سلاح پیش‌رفته از جمله 133 فروند میراژاف - (1 - F) و موشک‌های اگزوست به عراق فروخته است.
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، ص 13، به نقل از جمهوری اسلامی 28 / 5 / 1369).
[26] برابر گزارش مجله نیوزویک، پنجاه درصد از 84 میلیارد دلار هزینه سلاحی که در طول جنگ به عراق فروخته شد، به وسیله روس‌ها تأمین شد.
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، ص 13، به نقل از جمهوری اسلامی 28 / 5 / 1369).
[27] خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، نشریه شماره 107، 14 / 4 / 1366، خبرگزاری فرانسه، 13 / 4 / 1366، قاهره، به نقل از طه یاسین رمضان.
[28] مأخذ 6، ص 236.
[29] پیشین، ص 233.
[30] خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، نشریه شماره 303، 27 / 10 / 1365، به نقل از رادیو امریکا، 26 / 10 / 1365.
[31] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه شماره 1299، 29 / 1 / 1366.
[32] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 108، 15 / 4 / 1366، به نقل از رادیو صوت الجماهیر، 14 / 4 / 1366.
[33] مأخذ 16، قاهره، خبرگزاری فرانسه، 13 / 4 / 1366.
[34] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 280، 4 / 10 / 1366 رادیو اسرائیل، 3 / 10 / 1365.
[35] مأخذ 6، ص 418.
[36] برابر گزارش روزنامه «اخبار مسکو»، چاپ شوروی (پیشین)، فهرست بخشی از تسلیحاتی که شوروی در دهه 80 میلادی به عراق تحویل داد، به شرح زیر می‌باشد:
500 دستگاه تانک تی - 72، 1000 دستگاه تانک تی - 62، 350 فروند موشک زمین به زمین با برد 300 کیلومتر، 25 فروند هواپیمای شکاری میگ 29، 23 فروند هواپیمای شکاری میگ 25، 70 فروند هواپیمای شکاری میگ 23، 70 فروند هواپیمای شکاری میگ 21، 30 فروند جنگنده شکاری سوخوی 25، 50 فروند جنگنده شکاری سوخوی 20
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، ص 79، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی 22 / 10 / 1369).
[37] پیشین، جلد اول، ص 52.
[38] مأخذ 3، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 28 / 5 / 1369، به نقل از نیوزویک، چاپ امریکا.
[39] پیشین، ص 133 به نقل از رادیو امریکا، 22 / 5 / 1369.
[40] پیشین، ص 137 به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 15 / 6 / 1369، ریچارد مورفی، معاون اسبق وزارت خارجه امریکا، تلویزیون انگلیس.
[41] مأخذ 15، ص 592.
[42] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 73، 11 / 3 / 1366 خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10 / 3 / 1366، به نقل از روزنامه القبس، چاپ کویت.
[43] خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11 / 3 / 1366، به نقل از روزنامه الانباء، چاپ کویت.
[44] مأخذ 3، ص 137 رابرت هانتر، از مسئولان سابق شورای امنیت ملی امریکا در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی. ان. ان.
[45] «محی الدین مصباحی»، طی مقاله‌ای در مورد تأثیر حضور امریکا در خلیج فارس نوشت:
«از اواسط 1987[میلادی]، حضور نظامی ایالات متحده در خلیج فارس عملیات حفاظت و اسکورت کشتی‌ها و توافق ابرقدرت‌ها در قبال افغانستان همراه با تصمیم شوروی در بازسازی ماشین جنگی عراق از عواملی بودند که موجب کاهش توانایی ایران در بهره برداری و استفاده از رقابت‌های ابرقدرت‌ها گردید و بدین ترتیب، خلاء استراتژیک که برای اقدامات و سیاست ایران در خلیج فارس بسیار اهمیت داشت، منتفی گردید.»
(محی الدین مصباحی، بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع، جلد دوم، مرداد 67، ص 235).
[46] «وفیق السامری»، رئیس بخش ایران در سازمان اطلاعات نظامی عراق در مصاحبه با روزنامه الحیات چاپ لندن گفته بود که وی پس از آغاز جنگ در شهریور سال 1359 با مأموران سیا و مأموران آژانس اطلاعات دفاعی امریکا در بغداد تماس گرفته بود. ارزش‌مندترین اطلاعاتی که امریکا در اختیار عراق قرار داد بر اساس عکس‌های ماهواره‌ای از مواضع ایران در طول جبهه 1200 کیلومتری این کشور تهیه شده بود. مأموران امریکا تحولات جنگ و راه‌های گریز در طرح‌های نظامی را با همتای عراقی خود مورد بحث و بررسی قرار می‌دادند. مأموران امریکایی اطلاعاتی در مورد محل‌های استقرار نیروهای ایران، جنگ افزارها، تحرکات و مقاصد آنها در اختیار عراقی‌ها قرار می‌دادند. (روزنامه جمهوری اسلامی 17 / 6 / 1366، ص 16).
[47] مأخذ3، ص 62، مصاحبه مطبوعاتی سفیر اسبق عربستان سعودی در امریکا، 24 / 5 / 1369.
[48] پیشین، ص 72، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 10 / 7 / 1369، به نقل از هفته‌نامه المجله، چاپ دمشق.
[49] مأخذ 13، ص 20.
[50] مأخذ 3، ص 78، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 12 / 10 / 1369، به نقل از روزنامه واشنگتن پست، چاپ امریکا.
[51] پیشین.
[52] پیشین، ص 67، به نقل از شبکه ای. بی. سی امریکا، 20 / 6 / 1369.
[53] پیشین، ص 78، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی، 12 / 10 / 1369.
[54] متأسفانه «کردزمن» در کتاب خود، پایان دوره زمانی مورد نظر را ذکر نکرده است. احتمالا پایان دوره، سال 1367 مورد نظر بوده است.
[55] مأخذ 13، ص 202.
[56] پیشین، ص 182.
[57] مأخذ 15، صص 631 و 632.
[58] پیشین، ص 513.
[59] پیشین، ص 548.
[60] پیشین، ص 648.
[61] به گزارش مجله «اشپیگل»، چاپ آلمان، در تأسیسات شیمیایی که شرکت‌های آلمانی در سامره ساخته بودند، مواد شیمیایی بسیار مرگ‌بار «تابون ولاست» تولید شد. کارشناسان آلمانی همچنین متوجه شدند سه کارخانه فروخته شده به عراق قادر به تولید اسید سیائیدریک غلیظ و فشرده می‌باشند.
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، ص 114، به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی 1 / 7 / 1369).
[62] پیشین، ص 318.
[63] برابر گزارش‌های موثق و محرمانه، آلمان‌ها اطلاعات به دست آمده از مجروحان شیمیایی ایرانی در بیمارستان‌های آلمانی را در اختیار عراق قرار می‌دادند تا از آنها برای اصلاح ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در سلاح‌های خود بهره برداری کنند.
[64] پیشین، ص 493.
[65] مأخذ 13، ص 20.
[66] روزنامه کیهان، 7 / 12 / 1369، ابوغزاله در گفت‌وگو با رادیو کویت.
[67] مأخذ 3، ص 62، به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، 23 / 5 / 1369.
[68] کنفرانس بحران خلیج فارس، بررسی منافع و راه‌های موجود امریکا، 21 / 6 / 1366، واشنگتن.
[69] مأخذ 15، ص 423.
[70] مأخذ 3، ص 115، به نقل از رادیو امریکا، 11 / 7 / 1369.
[71] پیشین، ص 57، رادیو لندن، 3 / 5 / 1369.
[72] پیشین، ص 73، به نقل از مجله اشپیگل، چاپ آلمان، به نقل از «سعود الفیصل»، وزیر خارجه عربستان، 23 / 7 / 1369.
[73] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، شماره نشریه 207، 21 / 7 / 1366، کویت، خبرگزاری جمهوری اسلامی،20 / 7 / 1366.
[74] خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، نشریه 27 / 3 / 1366، روزنامه بوربا، چاپ عراق، 26 / 3 / 1366.
[75] مأخذ 56.
[76] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره138، 14 / 5 / 1366 خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13 / 5 / 1366، به نقل از رادیو صوت الجماهیر.
[77] نام‌گذاری موشک‌های جدید عراق به «الحسین» و «العباس»، خود مسئله قابل توجهی است.
[78] پیشین، خبرگزاری آلمان، 13 / 5 / 1366.
[79] مأخذ 15، ص 556 و 557.
[80] پیشین، ص 495.
[81] روزنامه کیهان، 23 / 1 / 1367، به نقل از مجله آلمانی اشپیگل.
[82] پیشین.
[83] «تیمرمن» در کتاب خود در این زمینه می‌نویسد:
«خودداری شوروی از تحویل موشک اس.اس.12 و وخامت اوضاع مالی عراق دست به دست هم دادند و صدام را در شتاب بخشیدن به برنامه تسلیحاتی بومی مصمم‌تر ساختند.»
(تیمرمن، سوداگری مرگ، ص 488).
[84] مأخذ 15، ص 485.
[85] فیوزها و سایر مکانیسم‌های کنترل مورد نیاز در موشک الحسین و العباس در کارخانه الکترونیکی «صلاح الدین» تولید می‌شد. این شرکت را فرانسوی‌ها ساخته بودند... بعدها «حسین کامل»، در نطق افتتاحیه نمایشگاه در بغداد رسما اعلام کرد:
در حال حاضر سه نوع متفاوت سوخت موشکی اف.ای در عراق تولید می‌شود.»
(تیمرمن، سوداگری مرگ، صص 640 و 641).
[86] پیشین، ص 499.
[87] مأخذ 13، ص 403.
[88] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره9، 9 / 1 / 1367، رادیو امریکا، 8 / 1 / 1367، به نقل از واشنگتن پست.
[89] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه شماره 1308، 21 / 1 / 1367، به نقل از میدل ایست تایمز، چاپ قبرس.
[90] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه شماره 1307، 9 / 1 / 1367، به نقل از دی‌ولت، چاپ آلمان، اسفند 66.
[91] بعدها، رادیو امریکا اعلام کرد که عراق 190 فروند موشک الحسین به شهرهای ایران پرتاب کرد.
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، ص 73، رادیو امریکا، 7 آبان 1369).
[92] مأخذ 69، به نقل از لوموند، چاپ پاریس، اسفند 1366.
[93] روزنامه اطلاعات، 18 / 12 / 1366، سازمان ملل، به نقل از خبرگزاری رویتر، «بلائوکف» نماینده وقت شوروی در سازمان ملل.
[94] کیانوری، دبیر حزب منحله توده در مصاحبه با روزنامه جمهوری اسلامی در 16 / 11 / 1371 در همین زمینه گفت:
«روس‌ها به آقای ولایتی صریحا توسط وزیر خارجه شوروی می‌گویند: «شما به محض این که حمایت از افغان‌ها را قطع کنید ما هم حملات عراق به ایران را متوقف می‌کنیم».
[95] روزنامه کیهان، 28 / 11 / 1375.
[96] مأخذ 6، جلد اول، ص 52.
[97] ریچارد مورفی از مسئولان وزارت خارجه امریکا در این زمینه گفت:
«هر عکس العمل شوروی را باید در عمل کرد فوری رژیم بعث عراق جست و جو کرد.»
(معاونت اطلاعات نیروی دریایی سپاه، جزوه «اگر من بودم، می‌زدم»، سال 1367).
[98] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 365، 29 / 12 / 1369، کویت، به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 12 / 1369.
[99] وفیق السامری، یکی از مسئولان اطلاعاتی عراق که از این کشور متواری شد، در مصاحبه‌ای اعتراف کرد که عراق قصد داشت تهران را با موشک همراه با کلاهک شیمیایی مورد حمله قرار دهد.
[100] روزنامه کیهان، 8 / 1 / 1367، «سعدون حمادی»، قائم مقام وزارت خارجه عراق.
[101] مأخذ 75، 6 / 1 / 1367، به نقل از خبرگزاری خلیج، به نقل از لطیف جاسم، وزیر اطلاعات عراق، 5 / 1 / 1367.
[102] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 137، 13 / 5 / 1367، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12 / 1 / 1367، به نقل از «آنتونی پارسونز»، سفیر سابق انگلیس در ایران.
[103] «استفان پلیتر»، کارشناس سوق الجیشی در امور عراق می‌گوید:
«عدم تحرک در اقدام به صلح سازمان ملل موجب شد که عراق به این تصمیم برسد که تنها راه ختم جنگ این است که به اقتصاد ایران آن قدر ضربه زند تا قادر به تغذیه مردمش نباشد و در عین حال نیز جمعیت شهرهای ایران را با حملات موشکی ترور کند تا آنها از دولتشان مطالبه صلح کنند.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، 26 / 1 / 1367، به نقل از کریستین ساینس مانیتور).
[104] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 11، 11 / 1 / 1367، به نقل از رادیو امریکا، 10 / 1 / 1367.
[105] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 18، 18 / 1 / 1367، بلگراد، به نقل از خبرگزاری تانیوگ، 17 / 1 / 1367.
[106] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 351، 15 / 12 / 1366، ص 33، به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14 / 12 / 1366.
[107] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 359، 23 / 12 / 1366، به نقل از رادیو امریکا، 22 / 12 / 1366.
[108] پیشین، واشنگتن پست، 22 / 12 / 1367.
[109] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 358، 22 / 12 / 1366، به نقل از خبرگزاری فرانسه، 21 / 12 / 1366.
[110] بررسی و تحلیل دشمن در 2 ماه اخیر در جنوب، اطلاعات قرارگاه کربلا، اسفند 1366، فروردین 1367، ص 5.
[111] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بررسی عمل کرد دشمن در سال 1366، ص 83.
[112] معاونت اطلاعات قرارگاه کربلا، سال 1366، جزوه ترتیب نیرو، ص 9.
[113] معاونت سیاسی سپاه، نشریه «بررسی» خرداد 1367، صص 2 و 3، عراق، بازسازی و تحول در سازمان رزم، به نقل از نیویورک تایمز، 9 / 2 / 1367.
[114] دشمن در مناطق سپاه‌های سوم، ششم و هفتم، چهار رده پدافندی ایجاد کرد.
[115] بیش‌تر این انتقال‌ها از ابتدای مهر 1366 به سمت منطقه جنوب صورت گرفت.
[116] بیش‌تر این مانورها در فصل پاییز و زمستان سال 1366 به صورت چشم گیری انجام شد.
[117] این اقدامات در فصل پاییز و زمستان 1366 گسترده‌تر شد.
[118] مأخذ 86، ص 131.
[119] پیشین، ص 26.
[120] این بحث با استفاده از گزارش‌های مندرج در بولتن «بررسی» تحت عنوان «عراق، بازسازی و تحول در سازمان رزم»، (خرداد سال 1367) که متکی به اطلاعات داده شده به وسیله معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه می‌باشد، نوشته شده است.
[121] پیشین، ص 136.
[122] مأخذ 87، وضعیت دشمن در مناطق غرب اروندرود، شرق بصره، شرق دجله، از چزابه تا چنگوله، ص 10.
[123] معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه، نگرشی بر وضعیت ارتش عراق در ده سال گذشته، دی ماه 1370، ص 15.
[124] مأخذ 13، ص 392.
[125] عراق در سال 1360 دو لشکر 14 و 15 پیاده و در سال 1361 پنج لشکر 22، 21، 20، 16 و 23 پیاده و در سال 1362 سه لشکر 17 زرهی (همان لشکر 9 زرهی بازسازی شده است)، 18 و 19 پیاده و در سال 1363 نه لشکر 31، 30، 29، 28، 27، 26، 25، 24 و 35 پیاده و در سال 1364 ده لشکر 41، 40، 39، 38، 37، 36، 34، 33، 32 و 45 پیاده و در سال 1365 ده لشکر 3، 2، 1 ویژه 3، 2، 1 گارد ریاست جمهوری، 42 الاهوار پیاده 1 و 5 الوطنی و در سال 1366 پنج لشکر 44 و 50 پیاده، 4 گارد ریاست جمهوری، فرماندهی حفاظت نفت، حراست نفت و در سال 1367 شش لشکر 8، 7، 6، 5 گارد ریاست جمهوری، 46 و 49 پیاده را سازماندهی کرد.
(معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه «نگرشی بر وضعیت ارتش عراق در ده سال گذشته»، دی ماه 1370، ص 15).
[126] پیشین.
[127] مأخذ 87، ص 2.
[128] مأخذ 86، ص 44.
[129] مأخذ 87، ص 2.
[130] مأخذ 85، ص 23.
[131] مأخذ 92.
[132] مأخذ 86، ص 83.
[133] مأخذ 85، ص 3 و 4.
[134] پیشین، ص 24.
[135] پیشین، صص 24 و 25.
[136] مأخذ 87، ص 1.
[137] پیشین.
[138] پیشین، ص 2.
[139] در این عملیات‌ها تیپ‌های 431، 106، 45، 93، 421، 418، 117، 29، 18 و 21 مکانیزه 99، 502 39، 114، 28، 91، 97 مکانیزه و 418، 425، 417، 94، 39، 603، 443، 18 و 80 زرهی کماندویی سپاه یکم، دوم و چهارم، 83، 81، 505، دو تیپ کماندویی سپاه ششم و گردان‌های کماندویی 71 و دو گردان تانک لشکر 27، دو تیپ 97، 140 خفیه شرکت داشتند که جمعا 7435 تن از نیروهای دشمن کشته و 2074 تن اسیر شدند.
(سپاه پاسداران، عمل کرد دشمن در سال 1366، ص 8).
[140] مأخذ 88، صص 14 و 15.
[141] مأخذ 86، ص 136.
[142] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 339، 3 / 12 / 1366، بغداد، خبرگزاری عراق، به نقل از روزنامه القادسیه، 2 / 12 / 1366.
[143] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 14، 14 / 1 / 1367، به نقل از خبرگزاری عراق 10 / 1 / 1367.
[144] معاونت سیاسی سپاه، نشریه «بررسی»، اردیبهشت 1367، ص 10، به نقل از «عدنان خیرالله».
[145] مأخذ 86، ص 136.
[146] تلاش عراق برای گسترش دامنه جنگ و بین المللی کردن آن به منزله سازمان دهی فشار بیرونی به ایران بود و حمله به مردم بی‌دفاع و غیر نظامی در واقع فشار روانی به مردم بود. اما آنچه که عراقی‌ها به آن نیاز داشتند و لازمه تغییر در روند جنگ ارزیابی شد، ضربات پی‌درپی به سازمان نظامی ایران بود که با آغاز حملات عراق در روزهای پایانی فروردین سال 1367 آغاز شد و به مدت چهار ماه ادامه یافت.
[147] صدام در روزهای آغاز ماه فروردین سال 1367 گفت:
«بغداد به این نتیجه رسیده است که جنگ را با استفاده از کلیه سلاح‌های ممکن تا وادار ساختن ایران به قبول آتش‌بس ادامه دهد.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، 7 / 1 / 1367، نیکوزیا، آسوشیتد‌پرس، 6 / 1 / 1367).
[148] در سال 1365 که سال تعیین سرنوشت جنگ نامیده می‌شد، 300 گردان نیرو جذب شد و عملیات کربلای 4 و 5 انجام گرفت ولی جذب نیرو در سال 1366 متوقف شد، ضمن این که تمام توجه ایران در درگیری با امریکا در خلیج فارس متمرکز شده بود.
[149] برای اطلاع بیش‌تر، نگاه کنید به موضوع بازتاب عملیات والفجر 10 مندرج در کتاب شلمچه تا حلبچه، تهیه شده به وسیله مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
[150] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره363، 27 / 12 / 1366، خبرگزاری رویتر، ریچارد مورفی معاون وقت وزارت خارجه امریکا.
[151] پیشین.
[152] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 11، 11 / 1 / 1367، واشنگتن پست، 10 / 1 / 1367 شائول بخاش، استاد دانشگاه جورج میسور.
[153] واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نشریه «رادیوهای بیگانه»، 29 / 1 / 1367، رادیو امریکا 27 / 1 / 1367.
[154] مأخذ 3.
[155] آنتونی کردزمن، آبراهام واگنر، درس‌هایی از جنگ‌های مدرن، جلد دوم، جنگ ایران و عراق، ترجمه: حسین یکتا، کارشناس مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، (چاپ نشده).
[156] نشریه نظامی جینز دیفنس، چاپ لندن در همین زمینه کاهش درآمد ارزی ایران را به علت سقوط دلار و کاهش صادرات نفت به دلیل حملات پی‌درپی عراق به کشتی‌های حامل نفت ایران مورد توجه قرار داد.
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، 13 / 1 / 1367، به نقل از جینز دیفنس، 12 / 1 / 1367).
[157] بولتن خارجی وزارت اطلاعات، 692، 10 / 12 / 1366.
[158] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 28، 28 / 1 / 1367، واشنگتن پست، 27 / 1 / 1367.
[159] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره13، 13 / 1 / 1367، نشریه نظامی جینز دیفنس، چاپ لندن، 12 / 1 / 1367.
[160] مأخذ 6، ص 205.
[161] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره24، 24 / 1 / 1367، نیویورک تایمز، 23 / 1 / 1367.
[162] مأخذ 6، ص 389.
[163] روزنامه جمهوری اسلامی، 15 / 1 / 1367، امام خمینی، 11 / 1 / 1367.
[164] روزنامه جمهوری اسلامی، 26 / 1 / 1367.
[165] سند شماره 697، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش سقوط فاو، اسفند 1367، ص 67.
[166] برابر گزارش نشریه «لوس آنجلس تایمز»، امریکایی‌ها در تعیین استراتژی عراق برای بازپس گیری فاو و ارائه تاکتیک‌های نظامی با ماکت سازی شبیه فاو مشارکت داشته‌اند.
(محمد صفری، ما اعتراف می‌کنیم، حوزه هنری، زمستان 1370، ص 60).
[167] سردار محسن رضایی، درس‌های تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق، دانشکده فرماندهی و ستاده (دافوس)، سپاه پاسداران، دوره عالی جنگ، 26 / 11 / 1374.
[168] فرمانده اسبق سپاه گارد عراق می‌گوید:
«پس از تصرف فاو به وسیله ایرانی‌ها، صدام حسین بارها فرماندهان نظامی را فراخوانده و در اجلاس‌های متعدد بر ضرورت آزاد سازی شهر فاو تأکید کرد. سرانجام، پس از یک سلسله بحث‌های متعدد، کلیه طرح‌های لازم برای حمله به فاو آماده گردید. در طول دو سال گذشته ما به طور مستمر اطلاعات لازم را از نحوه آرایش نیروهای ایرانی مستقر در شهر فاو دریافت می‌کردیم و در عین حال نیروهای رزمی و تخصصی خود را برای انجام عملیات بزرگ آزاد سازی شهر فاو انتخاب کرده بودیم. وسایل مورد نیاز و امکانات لجستیکی و پشتیبانی در طول این دو سال فراهم شد و در چند نوبت نیروهای شرکت کننده مانور لازم را انجام دادند.
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش‌های ویژه، 27 / 2 / 1367، به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی).
[169] معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نشریه «بررسی»، اردیبهشت 1367، ص 15.
[170] منطقه عملیاتی فاو پس از تصرف به دست جمهوری اسلامی ایران، در حالت پدافند تحت اداره و نظارت قرارگاه سیدالشهدا (ع) قرار گرفت.
[171] مأخذ 15، ص 57.
[172] پیشین، ص 59.
[173] پیشین، ص 60، مصاحبه با یکی از فرماندهان گردان از لشکر امام حسین (ع)، نوار 2 / 2 / 1367.
[174] پیشین، ص 61، مصاحبه با معاون عملیات قرارگاه سیدالشهداء (ع)، نوار مصاحبه 2 / 2 / 1367.
[175] پیشین، ص 64.
[176] دشمن در حملات شیمیایی به توپخانه خودی، از گاز سیانور استفاده کرد.
[177] پیشین، ص 67.
[178] پیشین، ص 67.
[179] پیشین، پاورقی ص 68.
[180] پیشین، ص 68.
[181] پیشین، ص 68، جلسه قرارگاه نیروی زمینی، نوار18، 2 / 2 / 1367.
[182] برابر گزارش‌های موجود، منافقین در این عملیات مشارکت داشتند.
[183] پیشین، ص 77.
[184] پیشین، ص 77.
[185] پیشین، ص 70.
[186] پیشین، ص 72.
[187] پیشین، صص 78 و 81.
[188] پیشین، ص 77.
[189] پیشین، صص 74 و 75.
[190] پیشین، ص 81.
[191] پیشین، ص 112.
[192] پیشین، ص 82.
[193] پیشین، ص 96.
[194] پیشین، ص 96.
[195] پیشین، ص 103.
[196] پیشین، ص 87.
[197] پیشین، ص 108.
[198] پیشین، ص 115.
[199] پیشین، ص 117.
[200] پیشین، ص 150.
[201] پیشین، ص 117.
[202] پیشین، ص 118.
[203] پیشین، ص 121.
[204] پیشین، ص 139.
[205] پیشین، ص 130.
[206] نیزارهای بلند.
[207] پیشین، ص 131.
[208] پیشین، ص 132.
[209] پیشین، ص 132.
[210] پیشین، ص 135.
[211] پیشین، ص 142.
[212] پیشین، ص 135.
[213] دو تن از راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه که همراه فرمانده کل و فرمانده نیروی زمینی سپاه در حادثه سقوط فاو حضور داشتند، جزوه مفصلی در 200 صفحه رحلی از رخدادهای 48 ساعته فاو تهیه کرده‌اند که در آن، ساعت به ساعت وقایع سقوط فاو در دو سطح فرماندهی و عملیاتی گزارش شده است.
[214] مأخذ 16.
[215] در این زمینه بسیاری از کارشناسان نظامی نیز تصور نمی‌کردند که ارتش عراق به دلیل برخوردار نبودن از آموزش کافی و روحیه تهاجمی، دست به تهاجم بزند.
(معاونت سیاسی سپاه، نشریه «بررسی»، خرداد 1367، ص 2، به نقل از نیویورک تایمز، 9 / 2 / 1367).
[216] برای آگاهی بیش‌تر، نگاه کنید به کتاب بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع، جلد دوم، ص 415 تا 427، مقاله جنگ، انقلاب و روحیه: قدرت ایران در جنگ خلیج فارس، نوشته جیمزبیل.
[217] مصاحبه اختصاصی با سردار غلامعلی رشید، درباره تحولات جنگ پس از سقوط فاو، 23 / 7 / 1367.
[218] مأخذ 15، ص 43.
[219] پیشین، ص 21.
[220] پیشین، ص 77.
[221] بعدها روزنامه نیویورک تایمز نوشت:
«فرماندهان ایرانی در فاو فکر نمی‌کردند عراقی‌ها خواست و یا توان حمله به مواضع دفاعی قوی آنها را داشته باشند و عراقی‌ها از این احساس امنیت غلط بهره برداری کرده و ایرانی‌ها را صبح یکشنبه غافل گیر کردند.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، 2 / 2 / 1367، نیویورک تایمز، 1 / 2 / 1367).
[222] مأخذ 59.
[223] پیشین.
[224] مأخذ 15، صص 28 و 29.
[225] مأخذ 15، ص 42، فرماندهی قرارگاه کربلا در جنوب.
[226] پیشین، ص 45.
[227] تیمسار شمخانی در دوره عالی جنگ سپاه طی بحث‌هایی که در این زمینه انجام شد، بر این نظر بود که ما سه راه حل داشتیم: اول پدافند در برابر تهاجم عراق و کسب آمادگی برای انجام آن؛ دوم آفند به نقاط حساس که با تداوم جنگ در منطقه غرب کشور دنبال شد؛ و راه حل سوم صلح بود که برای انجام آن تلاش می‌شد.
(دوره عالی جنگ سپاه، 12 / 11 / 1374).
[228] پیشین، ص 154.
[229] پیشین.
[230] یکی از نمایندگان شورای اسلامی در اظهارات خود در نطق پیش از دستور در مورد شرایط دو گانه ایران گفت: وضعیت امروز حکایت دارد که هم جنگ در جبهه باشد و هم زندگی عادی در پشت جبهه، عده‌ای می‌جنگند و عده‌ای زندگی می‌کنند. شرایط این گونه حکم می‌کند که این وضعیت قابل استمرار نیست و اگر تصمیمی گرفته نشود، برای جامعه شکنندگی به وجود می‌آید».
[231] مأخذ 59.
[232] پیشین.
[233] مأخذ 17، ص 10.
[234] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه شماره 1317، 4 / 3 / 1367، به نقل از «الدستور»، چاپ انگلیس، 7 مه 1988، 17 / 2 / 1367، ژنرال «موگلن»، کارشناس نظامی فرانسه.
[235] مأخذ 15، ص 51.
[236] پیشین، ص 53، برادر محرابی مسئول اطلاعات قرارگاه کربلا، 28 / 2 / 1367.
[237] پیشین، ص 52.
[238] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره32، 1 / 2 / 1367، رادیو امریکا، 31 / 1 / 1367، واشنگتن پست.
[239] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 44، 13 / 2 / 1367، خبرگزاری رویتر، به نقل از یک تحلیل‌گر خاورمیانه.
[240] مأخذ 17، مقاله بازپس گیری فاو، نیویورک تایمز، 9 / 2 / 1367، صص 12 و 13.
[241] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 38، 4 / 2 / 1367، بی‌بی‌سی، 6 / 2 / 1367.
[242] مأخذ 73.
[243] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره31، 31 / 1 / 1367، خبرگزاری فرانسه.
[244] مأخذ 80، رادیو لندن، 6 / 2 / 1367.
[245] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 30، 30 / 1 / 1367، خبرگزاری رویتر در کویت.
[246] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 58، 27 / 2 / 1367.
[247] مأخذ 77، خبرگزاری آسوشیتدپرس.
[248] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره61، 30 / 2 / 1367، خبرگزاری جمهوری اسلامی، نیویورک، 29 / 2 / 1367.
[249] «شائول بخاش» یکی از کارشناسان و استاد دانشگاه «جرج تاوان» در مورد تمایل ایران برای صلح و موانع آن گفت: «کادر رهبری ایران به حل مشکل جنگ از راه‌های دیپلماتیک علاقه نشان داد، اما به سبب سرسختی عراق و حمایت امریکا از آن کشور و کندی ایرانیان در تصمیم گیری، این فرصت از دست رفت.
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، 2 / 2 / 1367، رادیو امریکا، 1 / 2 / 1367، به نقل از «کریستین ساینس مانیتور»).
[250] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 37، 6 / 2 / 1367، آسوشیتدپرس، 5 / 2 / 1367.
[251] واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نشریه «رادیوهای بیگانه»، 11 / 2 / 1367، رادیو امریکا، 12 / 2 / 1367.
[252] امریکایی‌ها معتقد بودند مشخص ساختن عراق به عنوان متجاوز ممکن است موجب سقوط رژیم عراق شود و ایران از آن به عنوان یک پیروزی که در جبهه جنگ قادر به کسب آن نبود، برخوردار شود.
(معاونت سیاسی سپاه، نشریه «بررسی»، اردیبهشت 1367، ص 19، ترجمه مقاله بازپس گیری فاو، شیرین هانتر).
[253] «شیرین هانتر»، معاون بخش خاورمیانه مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک دانشگاه جرج تاوان طی مصاحبه‌ای با رادیو امریکا در مورد سیاست امریکا گفت:
«بعد از ایران - کنترا (ماجرای مک فارلین) سیاست امریکا به طور کلی و صد درصد جانب سیاست طرف‌داری از عراق را دارد... از این زمان، سیاست امریکا مبنی بر زیاد کردن فشار بر ایران به طور مستمر بوده است.»
وی در مرحله اول، این فشار را تعویض پرچم نفت‌کش‌های کویت و قرار دادن پرچم امریکا، و مرحله دوم را حضور نظامی امریکا در خلیج فارس و سپس درگیری نظامی ایران و امریکا ذکر کرد.
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، 4 / 2 / 1367، رادیو امریکا 3 / 2 / 1367).
[254] مأخذ 17، مقاله بازپس گیری فاو، اردیبهشت 1367، ص 6.
[255] مأخذ 17، مقاله سیاست جدید امریکا، اردیبهشت 1367، ص 20.
[256] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 51، 20 / 2 / 1367، نیویورک تایمز.
[257] روزنامه کیهان، 11 / 2 / 1367، رئیس مرکز مطالعات امور خارجه امریکا، «مایکل ولاهوس».
[258] روزنامه کیهان، 11 / 2 / 1367، «جفری شلوس»، کارشناس امور منطقه‌ای در دفتر امور خاور نزدیک امریکا.
[259] پیشین.
[260] روزنامه کیهان، 31 / 2 / 1367، آقای هاشمی در خطبه‌های نماز جمعه تهران، 30 / 2 / 1367.
[261] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 1، 1 / 1 / 1367، رادیو امریکا، 29 / 12 / 1366، شیرین هانتر، معاون مؤسسه استراتژیک جرج تاون.
[262] مأخذ 94.
[263] روزنامه کیهان، 5 / 2 / 1367.
[264] پیشین.
[265] روزنامه کیهان، 26 / 2 / 1367، جعفر محلاتی، نماینده ایران در سازمان ملل.
[266] مأخذ 96 گری سیک، عضو اسبق شورای امنیت در زمان کارتر، در مصاحبه با نیوزویک.
[267] روزنامه کیهان، 4 / 3 / 1367، جعفر محلاتی، نماینده ایران در سازمان ملل.
[268] روزنامه کیهان، 4 / 3 / 1367.
[269] روزنامه کیهان، 2 / 3 / 1367.
[270] روزنامه کیهان، 11 / 2 / 1367.
[271] منابع غربی، نیروهای شوروی را در افغانستان 115 هزار نفر ذکر می‌کردند، برابر این آمار، در اولین مرحله باید 20 تا 30 هزار نفر خارج می‌شدند. «قرارداد ژنو» شوروی را متعهد می‌کرد، 50 درصد از نیروهایش را تا اواسط ماه اوت 1988 (24 مرداد 1367) و باقی مانده آنها را ظرف شش ماه یعنی تا فوریه 1989 (بهمن و اسفند 1367) از افغانستان خارج کند.
[272] مأخذ 59.
[273] سند شماره 598، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، گزارش سه ماهه با فرماندهی کل، راوی: مجید نداف، بهار 1367، ص 4.
[274] پیشین.
[275] حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، دفتر سیاسی، «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره 44، 23 / 3 / 1367، ص 8.
[276] پیشین.
[277] مأخذ 110، ص 8.
[278] پیشین، ص 9.
[279] مأخذ 16.
[280] پیشین.
[281] مأخذ 108، ص 16.
[282] مأخذ 16.
[283] دانشکده فرماندهی و ستاد (دافوس)، سپاه پاسداران، معاونت تحقیق و پژوهش، تئوری عملیات و جنگ، سال 1375، ص 9.
[284] مأخذ 110، ص 9.
[285] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 69، 7 / 3 / 1367، واشنگتن پست، 6 / 3 / 1367.
[286] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 68، 6 / 3 / 1367، رادیو لندن، 5 / 3 / 1367.
[287] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 75، 13 / 3 / 1367، آسوشیتدپرس، 12 / 3 / 1367، به نقل از مقامات پنتاگون.
[288] مأخذ 6، صص 436 و 437.
[289] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 93، 31 / 3 / 1367، رادیو امریکا، نیویورک تایمز، 30 / 3 / 1367.
[290] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 72، 11 / 3 / 1367، رادیو بی‌بی‌سی 10 / 3 / 1367.
[291] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 89، 27 / 3 / 1367، رادیو بغداد، سرلشکر محمد کمال عبدالمجید، عضو مرکز مطالعات استراتژیک لندن.
[292] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه» نشریه شماره 82، 20 / 3 / 1367 رادیو لندن، 19 / 3 / 1367، شهرام چوبین، از مدرسه عالی مطالعات استراتژیک در ژنو.
[293] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 84، 22 / 3 / 1367، رادیو لندن، 20 / 3 / 1367.
[294] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره76، 14 / 3 / 1367، شبکه «ای‌بی‌سی» 13 / 3 / 1367.
[295] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 73، 11 / 3 / 1367، رادیو امریکا، 10 / 3 / 1367.
[296] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 79، 17 / 3 / 1367، هفته‌نامه اکونومیست، 16 / 3 / 1367.
[297] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 81، 19 / 3 / 1367، فیگارو، 18 / 3 / 1367.
[298] مأخذ 127، واشنگتن تایمز، 19 / 3 / 1367.
[299] پیشین.
[300] مأخذ 125، رادیو لندن، 10 / 3 / 1367، به نقل از واشنگتن پست.
[301] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 78، 16 / 3 / 1367، واشنگتن تایمز، 15 / 3 / 1367.
[302] روزنامه کیهان، 8 / 3 / 1367.
[303] روزنامه کیهان، 10 / 3 / 1367.
[304] پیشین، رادیو امریکا، 9 / 3 / 1367.
[305] مأخذ 138، رادیو امریکا، هنری کسینجر، وزیر خارجه اسبق امریکا.
[306] روزنامه کیهان، 10 / 3 / 1367، رادیو امریکا، 9 / 3 / 1367.
[307] روزنامه کیهان، 12 / 3 / 1367.
[308] روزنامه کیهان، 7 / 3 / 1367.
[309] پیشین.
[310] مأخذ 143.
[311] روزنامه کیهان، 5 / 3 / 1367.
[312] مأخذ 6، ص 403.
[313] مأخذ 59.
[314] مأخذ 142.
[315] پیشین.
[316] پیشین.
[317] پیشین.
[318] روزنامه کیهان، 16 / 3 / 1367.
[319] روزنامه کیهان، 14 / 3 / 1367، نماز جمعه تهران، 13 / 3 / 1367.
[320] مأخذ 6، ص 431.
[321] مأخذ 59.
[322] سند نظامی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، گزارش تک عراق به جزیره در 22 / 3 / 1367، راوی: یدالله ایزدی، قرارگاه کربلا، ص 1 و 2، مقدمه.
[323] مأخذ 59.
[324] حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، دفتر سیاسی، «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره 45، 25 / 4 / 1367، ص 16.
[325] مأخذ 57.
[326] پیشین.
[327] مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، راهنمای عملیات جنگ 8 ساله، تهران، آبان 1369، ص 90.
[328] روزنامه کیهان، 28 / 3 / 1367، خطبه‌های نماز جمعه تهران، 27 / 3 / 1367.
[329] روزنامه کیهان، 30 / 3 / 1367.
[330] مأخذ 163.
[331] مأخذ 108، ص 17.
[332] پیشین.
[333] پیشین، ص 27 و 28.
[334] مأخذ 108، ص 17.
[335] مأخذ 59.
[336] مأخذ 157، ص 8.
[337] پیشین، ص 5.
[338] پیشین، ص 6.
[339] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 94، 1 / 4 / 1367، ص 23 و 24، رادیو امریکا، 31 / 3 / 1367.
[340] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 98، 5 / 4 / 1367، ص 8 و 9.
[341] هلی‌کوپترهای دشمن در این عملیات فعالیت شدید و کم‌نظیری در زمینه پشتیبانی آتش، هلی‌برد نیرو، اسلینگ مهمات و ادوات و نیز هدایت یگان‌های مانوری خصوصا واحدها زرهی داشتند.
[342] حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، دفتر سیاسی، «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره45، 25 / 4 / 1367، ص 13.
[343] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره99، 6 / 4 / 1367، بغداد خبرگزاری عراق، 5 / 4 / 1367، صص 3 و 4.
[344] مأخذ 16.
[345] مأخذ 59.
[346] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 95، 4 / 4 / 1367، خبرگزاری فرانسه، 3 / 4 / 1367.
[347] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 103، 10 / 4 / 1367، آسوشیتدپرس، 9 / 4 / 1367.
[348] پیشین، نزار حمدون، معاون وزیر خارجه عراق.
[349] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 102، 9 / 4 / 1367، بی.بی.سی، 8 / 4 / 1367، به نقل از فاینشنال تایمز.
[350] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره104، 11 / 4 / 1367، رادیو لندن، 10 / 4 / 1367.
[351] رادیو لندن با توجه به برقراری مجدد روابط ایران با فرانسه و مذاکره با انگلیس و کانادا به منظور تجدید مناسبات، طی تفسیری گفت:
«ایران ظاهرا در پاسخ به پیروزی‌های نظامی عراق برای بهبود در روابطش با غرب کوشش می‌کند.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 99، 6 / 4 / 1367، ص 28، رادیو لندن، 5 / 4 / 1367).
[352] مأخذ 184، رادیو لندن، 8 / 4 / 1367، به نقل از فاینشنال تایمز.
[353] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 96، 3 / 4 / 1367، نیوزویک، 2 / 4 / 1367.
[354] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 109، 16 / 4 / 1367، رادیو امریکا، 15 / 4 / 1367.
[355] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 106، 13 / 4 / 1367، ص 13، سرمقاله روزنامه کویتی الانباء.
[356] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 111، 18 / 4 / 1367، صص 42 تا 47، رادیو امریکا، ساعت 20:30، 16 / 4 / 1367.
[357] مأخذ 184، ص 3.
[358] پیشین، ص 7، رادیو امریکا، 8 / 4 / 1367.
[359] مأخذ 182.
[360] پیشین.
[361] مأخذ 187، ص 58، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2 / 4 / 1367.
[362] مأخذ 185، صص 11 تا 13، رادیو آمریکا، 10 / 4 / 1367.
[363] پیشین.
[364] مأخذ 185.
[365] مأخذ 189، رادیو امریکا، 12 / 4 / 1367، ساعت 30: 20.
[366] حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، دفتر سیاسی، «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره 45، 25 / 4 / 1367، ص 28.
[367] مأخذ 189، ص 18، خبرگزاری رویتر، به نقل از یک مقام امریکایی.
[368] پیشین.
[369] پیشین.
[370] پیشین.
[371] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 107، 14 / 4 / 1367، صص 14 و 15، رادیو امریکا، 13 / 4 / 1367.
[372] پیشین.
[373] مأخذ 206، ص 15، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13 / 4 / 1367.
[374] پیشین.
[375] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 108، ص 26، 15 / 4 / 1367، رادیو امریکا، 14 / 4 / 1367.
[376] مأخذ 206، صص 9 و 10، خبرگزاری فرانسه.
[377] پیشین213.
[378] روزنامه اطلاعات، 15 / 4 / 1367.
[379] پیشین.
[380] مأخذ 21، ص 55، رادیو لندن، 14 / 4 / 1367.
[381] پیشین.
[382] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 110، 17 / 4 / 1367، رادیو لندن، 16 / 4 / 1367.
[383] مأخذ 188، ص 17، خبرگزاری فرانسه، 15 / 4 / 1367.
[384] پیشین، ص 27، خبرگزاری کویت، 15 / 4 / 1367.
[385] مأخذ 218، ص 12، خبرگزاری فرانسه، ورنون والترز.
[386] پیشین، رادیو امریکا، 16 / 4 / 1367، ساعت 30 / 21.
[387] پیشین، صص 49 و 50، خبرگزاری رویتر، 16 / 4 / 1367، مارتین فیتزواتر.
[388] پیشین، ص 57، رادیو لندن، 16 / 4 / 1367، رابین رایت، به نقل از لاریجانی، معاون وزیر خارجه ایران.
[389] روزنامه اطلاعات، 18 / 4 / 1367، ص 12، نماز جمعه تهران، 17 / 4 / 1367.
[390] پیشین.
[391] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 112، 19 / 4 / 1367، ص 111، خبرگزاری رویتر، 18 / 4 / 1367.
[392] پیشین، ص 12، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 18 / 4 / 1367.
[393] روزنامه اطلاعات، 14 / 4 / 1367.
[394] روزنامه اطلاعات، 13 / 4 / 1367.
[395] روزنامه اطلاعات، 15 / 4 / 1367.
[396] مهندس موسوی در مصاحبه‌ای با مجله پاسداران اسلامی در مورد شرایط حساس جنگ گفت:
«چه بسا ما دچار خوش بینی شدیم وقتی که فتح و پیروزی در جنگ نصیب ما شد.... این فراز و نشیب‌های جنگ به خوبی نشان می‌دهد که اگر ما هر چند اسیر توهم بشویم که مثلا دردسر جنگ زیاد شده و بهتر است مقداری کوتاه بیاییم و نظایر اینها، این تصور ما را به آنجا خواهد رساند که درست از همین نقطه دشمنان ما استفاده بکنند.»
(روزنامه اطلاعات 11 / 4 / 1367، ص 7).
[397] روزنامه اطلاعات، 11 / 4 / 1367.
[398] مأخذ 225، ص 14، خطبه‌های نماز جمعه تهران، 17 / 4 / 1367.
[399] پیشین.
[400] مأخذ 190، ص 7، رادیو لندن، 17 / 4 / 1367.
[401] مأخذ 163.
[402] مأخذ 231، صص 1 و 2، صوت الجماهیر، 14 / 4 / 1367، اطلاعیه نظامی 3246.
[403] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 114، 21 / 4 / 1367، ص 5، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20 / 4 / 1367.
[404] مأخذ 163.
[405] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 115، 22 / 4 / 1367، ص 1.
[406] پیشین، ص 7.
[407] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 116، 23 / 4 / 1367، ص 1، رادیو بغداد، 22 / 4 / 1367.
[408] پیشین، ص 5، به نقل از یک مقام نظامی در جنوب.
[409] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 117، 24 / 4 / 1367، ص 4.
[410] پیشین، ص 25، منامه، خبرگزاری فرانسه، 23 / 4 / 1367.
[411] مأخذ 244، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 22 / 4 / 1367، ص 6.
[412] پیشین، ص 7.
[413] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 119، 26 / 4 / 1367، ص 6، روزنامه تایمز مالی، خبرگزاری جمهوری اسلامی، لندن، 25 / 4 / 1367.
[414] مأخذ 246، رادیو لندن، 23 / 4 / 1367.
[415] مأخذ 244، ص 10، بغداد، خبرگزاری آلمان، 22 / 4 / 1367.
[416] مأخذ 246، ص 6، بخش عربی رادیو بغداد، 23 / 4 / 1367.
[417] مأخذ 244، ص 3، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 22 / 4 / 1367.
[418] مأخذ 246، ص 3، اهواز، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 23 / 4 / 1367، به نقل از تلویزیون عراق.
[419] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 120، 27 / 4 / 1367، صص 6، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 26 / 4 / 1367.
[420] پیشین.
[421] مأخذ 59.
[422] مأخذ 185، ص 23، خبرگزاری فرانسه، 10 / 4 / 1367.
[423] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 100، صص 12 و 13، 4 / 4 / 1367، رادیو لندن، 6 / 4 / 1367.
[424] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 104، 11 / 4 / 1367، صص 24 و 25، خبرگزاری فرانسه، 10 / 4 / 1367.
[425] مأخذ 246، صص 25 و 26، منامه، خبرگزاری فرانسه، 23 / 4 / 1367.
[426] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 102، 9 / 4 / 1367، ص 9، رادیو صوت الجماهیر، 8 / 4 / 1367، لطیف جاسم.
[427] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 105، 12 / 4 / 1367، صص 5 و 6، بخش عربی رادیو بغداد، 11 / 4 / 1367.
[428] پیشین، ص 9.
[429] مأخذ 104، صص 3 و 4، خبرگزاری عراق، 15 / 4 / 1367.
[430] پیشین.
[431] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 118، 25 / 4 / 1367، صص 14 و 15.
[432] پیشین، صص 16 و 17، بخش انگلیسی رادیو سوئیس، در مصاحبه با یک کارشناس امور جنگ، 24 / 4 / 1367.
[433] مأخذ 250، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 4 / 1367.
[434] مأخذ 270، رادیو اسرائیل، 24 / 4 / 1367.
[435] مأخذ 265، صص 24 و 23، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 8 / 4 / 1367.
[436] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 124، ص 54، مسکو، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3 / 4 / 1367، روزنامه ستاره سرخ.
[437] مأخذ 250، ص 8، رم، خبرگزاری جمهوری اسلامی، به نقل از یک روزنامه ایتالیایی.
[438] مأخذ 233، ص 15، خطبه‌های نماز جمعه تهران، 10 / 4 / 1367.
[439] روزنامه اطلاعات، 10 / 4 / 1367، ص 14.
[440] پیشین، ص 2، ستون نقد حال.
[441] مأخذ 225.
[442] پیشین.
[443] مأخذ 189، صص 7 تا 10 خبرگزاری رویتر، 12 / 4 / 1367.
[444] رادیو لندن طی تحلیلی در مورد وضعیت ایران گفت:
«اوضاع چه در زمینه‌های سیاسی و چه در جبهه‌های جنگ بر وفق مراد ایران نیست، در حالی که ایران نمی‌تواند روی یک موفقیت دیپلماتیک در شورای امنیت حساب کند، در زمینه‌های نظامی نیز، در داخل کشور توجیه از هم‌پاشیدگی ظاهری هدف‌های جنگی و استراتژی نظامی خود را امری دشوار یافته است.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 117، 24 / 4 / 1367، صص 28 و 29، رادیو لندن، 23 / 4 / 1367).
[445] برابر توضیحاتی که در صفحات بعد ارائه خواهد شد، شواهد و قرائن بسیار زیادی وجود داشت که ایران در حال آمادگی و مذاکره برای پذیرش قطع‌نامه 598 می‌باشد.
[446] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 103، 10 / 4 / 1367، ص 17، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 9 / 4 / 1367.
[447] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 108، 15 / 4 / 1367، ص 3، خبرگزاری عراق، 14 / 4 / 1367.
[448] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 101، 8 / 4 / 1367، ص 2 تا 5، خبرگزاری عراق، 7 / 4 / 1367.
[449] پیشین، ص 5.
[450] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 116، 23 / 4 / 1367، ص 11، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، 22 / 4 / 1367.
[451] پیشین.
[452] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 118، 25 / 4 / 1367، ص 13، پاریس، خبرگزاری کویت، 24 / 4 / 1367.
[453] روزنامه کیهان، 22 / 4 / 1367، اطلاعیه ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح.
[454] پیشین، ص 3.
[455] روزنامه کیهان، 23 / 4 / 1367.
[456] روزنامه کیهان، 24 / 4 / 1367.
[457] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 115، ص 8، رادیو لندن، 21 / 4 / 1367.
[458] پیشین، ص 6، رادیو بغداد، 21 / 4 / 1367.
[459] مأخذ 5، ص 18.
[460] مأخذ 5، ص 15، خبرگزاری عراق، 22 / 4 / 1367.
[461] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 119، 26 / 4 / 1367، ص 5، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 4 / 1367.
[462] مأخذ 16، ص 4، بغداد، خبرگزاری عراق، 25 / 4 / 1367.
[463] پیشین، ص 7، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 4 / 1367، گزارش تایمز مالی.
[464] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 120، 27 / 4 / 1367، ص 17، رادیو لندن، 26 / 4 / 1367، مصاحبه با شهرام چوبین از کارشناسان امور ایران و جنگ.
[465] مأخذ 16، ص 17، لندن، 25 / 4 / 1367.
[466] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 121، 28 / 4 / 1367، ص 16، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 27 / 4 / 1367.
[467] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 117، 28/ 4 / 1367، ص 30، رادیو لندن، 23 / 4 / 1367.
[468] پیشین، ص 14، رادیو امریکا، 23 / 4 / 1367.
[469] مأخذ 5.
[470] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 126، 2 / 5 / 1367، ص 23، رادیو اسرائیل، به نقل از مقاله یدیوت آهارانوت، 1 / 5 / 1367.
[471] مأخذ 12، تهران، خبرگزاری رویتر،21 / 4 / 1367، به نقل از دیپلمات‌ها.
[472] پیشین، ص 30، رادیو امریکا، 21 / 4 / 1367.
[473] مأخذ 7، ص 33، رادیو امریکا، 24 / 4 / 1367.
[474] روزنامه کیهان، 27 / 4 / 1367.
[475] مأخذ 22، صص 41 و 42، تهران خبرگزاری جمهوری اسلامی، 23 / 4 / 1367.
[476] مأخذ 7، صص 24 و 25، بخش فارسی رادیو امریکا، 24 / 7 / 1367.
[477] پیشین.
[478] مأخذ 16، ص 15، بغداد، خبرگزاری فرانسه، 24 / 4 / 1367.
[479] مأخذ 7، ص 33، رادیو امریکا، 24 / 4 / 1367.
[480] روزنامه کیهان، 30 / 4 / 1367.
[481] ریگان، رئیس جمهور وقت امریکا در یک موضع گیری آشکار اعلام کرد: «تنها نفعی که امریکا در خلیج فارس دارد، برقراری صلح است و این فاجعه انسانی (سرنگونی ایرباس) ضرورت دست‌یابی به آن هدف را با حداکثر شتاب، دو چندان ساخته است.»
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 110، 17 / 4 / 1367، رادیو امریکا، 16 / 4 / 1367).
[482] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 124، 31 / 4 / 1367، صص 60 و 61، واشنگتن پست، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 4 / 1367.
[483] پیشین.
[484] مأخذ 12، ص 39، واشنگتن خبرگزاری جمهوری اسلامی، 21 / 4 / 1367.
[485] مأخذ 22، ص 27، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 23 / 4 / 1367، خبرگزاری رویتر.
[486] مأخذ 7، ص 46، بیروت، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 24 / 4 / 1367.
[487] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 110، 17 / 4 / 1367، واشنگتن، خبرگزاری رویتر، 16 / 4 / 1367.
[488] مأخذ 38، صص 76 و 77، خبرگزاری فرانسه، 30 / 4 / 1367.
[489] مأخذ 16، ص 44، رادیو اسرائیل، 25 / 4 / 1367.
[490] روزنامه کیهان، 26 / 4 / 1367.
[491] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 125، 1 / 5 / 1367، ص 68، مسکو، خبرگزاری رویتر، 31 / 4 / 1367.
[492] مأخذ 25، ص 25، رادیو مسکو، 1 / 5 / 1367.
[493] مأخذ 22، صص 22 و 23، مسکو، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 23 / 4 / 1367.
[494] روزنامه کیهان، 1 / 5 / 1367، آیت الله خامنه‌ای، امام جمعه تهران، 31 / 4 / 1367.
[495] مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای امام خمینی، (تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد 20، 1369)، صص 109 تا 133.
[496] مأخذ 5، ص 31، رادیو امریکا، 22 / 4 / 1367.
[497] حمید فرهادنیا، بررسی تحولات جنگ، نخست وزیری، سال 1366، ص 73، مصاحبه آقای هاشمی با روزنامه تهران تایمز، 6 / 6 / 1366.
[498] پیشین، ص 74، به نقل از تورگوت اوزال.
[499] پیشین، ص 76، 1 / 7 / 1366.
[500] پیشین، ص 77.
[501] پیشین، ص 78.
[502] پیشین، ص 78 و 79.
[503] پیشین، ص 79.
[504] پیشین، 23 / 7 / 1366.
[505] مأخذ 46، جعفر محلاتی، نماینده ایران در سازمان ملل.
[506] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 164، 8 / 6 / 1366، رادیو صوت الجماهیر سخنان صدام در جمع دانشگاهیان مقیم عراق، 7 / 6 / 1367.
[507] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 185، 30 / 6 / 1366، خبرگزاری «کیودو»، 29 / 6 / 1366.
[508] پیشین، طارق عزیز، نیویورک، خبرگزاری رویتر، 4 / 7 / 1367.
[509] مأخذ 54، ص 88، 7 / 9 / 1367.
[510] پیشین، صص 88 و 89، 11 / 9 / 1367.
[511] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 261، 12 / 9 / 1366، 13 / 9 / 1366.
[512] مأخذ 54، ص 89.
[513] پیشین، ص 90.
[514] پیشین.
[515] پیشین.
[516] D.DAY: روز آتش‌بس.
[517] پیشین، ص 91.
[518] پیشین، ص 92.
[519] پیشین، ص 91 و 92.
[520] پیشین، ص 92.
[521] پیشین، ص 93.
[522] پیشین.
[523] پیشین، ص 94.
[524] پیشین.
[525] پیشین.
[526] پیشین، ص 96، 15 / 12 / 1366.
[527] پیشین.
[528] پیشین، ص 98، 27 / 1 / 1367.
[529] پیشین، ص 100، 26 / 2 / 1367.
[530] پیشین، ص 100، 29 / 2 / 1367.
[531] پیشین، ص 102، 28 / 2 / 1367.
[532] پیشین، ص 104.
[533] پیشین.
[534] پیشین.
[535] پیشین، ص 106، 20 / 3 / 1367، خطبه‌های نماز جمعه تهران.
[536] پیشین، ص 110، 3 / 4 / 1367.
[537] پیشین، ص 111، 11 / 4 / 1367.
[538] در صفحات قبل به مواضع ایران و امریکا در سازمان ملل اشاره شد که از تکرار آن در این جا اجتناب می‌شود.
[539] پیشین، ص 119.
[540] روزنامه کیهان، 26 / 4 / 1367.
[541] روزنامه رسالت، دکتر حسن روحانی، 27 / 4 / 1375.
[542] روزنامه کیهان، 28 / 4 / 1367.
[543] مأخذ 95.
[544] مأخذ 50.
[545] مأخذ 21، ص 15، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 27 / 4 / 1367.
[546] پیشین، ص 17، نیویورک، خبرگزاری کویت، 27 / 4 / 1367.
[547] پیشین، ص 19، لندن، خبرگزاری رویتر، 27 / 4 / 1367.
[548] پیشین، ص 31، نیویورک، خبرگزاری فرانسه، 27 / 4 / 1367.
[549] پیشین، ص 71، رادیو امریکا، 28 / 4 / 1367.
[550] روزنامه رسالت، 27 / 4 / 1367، «مقاله قبول قطع‌نامه 598 مصلحت اسلام بود و تأمین رضایت خدا».
[551] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 122، 29 / 4 / 1367، ص 89، اصفهان، خبرگزاری جمهوری اسلامی،28 / 4 / 1367.
[552] پیشین، صص 90 و 91، اراک، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[553] امام خمینی، پیام استقامت، ذیحجه 1408، تیرماه 1367، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرداد 1367، ص 21.
[554] پیشین، صص 24 و 25.
[555] مأخذ 50.
[556] مأخذ 96.
[557] پیشین، مصاحبه مطبوعاتی، آقای هاشمی رفسنجانی.
[558] مأخذ 105، صص 11 و 12، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[559] پیشین، ص 32، واشنگتن، خبرگزاری فرانسه، 28 / 4 / 1367.
[560] پیشین، ص 14، کویت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[561] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 123، 30 / 4 / 1367، رادیو امریکا، 29 / 4 / 1367، فیلیپس اوکلی.
[562] مأخذ 47، خبرگزاری رویتر، 30 / 4 / 1367.
[563] پیشین.
[564] مأخذ 105، ص 15، مسکو، خبرگزاری فرانسه، 28 / 4 / 1367.
[565] مأخذ 21، ص 30، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 27 / 4 / 1367.
[566] مأخذ 105، ص 31، بن، خبرگزاری فرانسه، 28 / 4 / 1367.
[567] پیشین، ص 15، ریاض، خبرگزاری رویتر، 28 / 4 / 1367.
[568] پیشین، ص 63، 29 / 4 / 1367، رادیو بی.بی.سی، 28 / 4 / 1367.
[569] مأخذ 21، ص 45، رادیو امریکا، 29 / 4 / 1367، رابین رایت، گزارش‌گر صدای امریکا، 27 / 4 / 1367.
[570] پیشین، خبرگزاری رویتر، به نقل از دیپلمات‌ها و تحلیل گران.
[571] مأخذ 115، رادیو امریکا، 28 / 4 / 1367، دکتر امیل نخلی، استاد علوم سیاسی در کالج سنت مولی در مریلند.
[572] مأخذ 21، صص 65 و 66، رادیو امریکا، 28 / 4 / 1367، نیویورک تایمز.
[573] پیشین.
[574] مأخذ 21، صص 29 و 30، خبرگزاری رویتر، 27 / 4 / 1367.
[575] مأخذ 105، ص 71، رادیو امریکا، 28 / 4 / 1367.
[576] مأخذ 115، ص 47، آنکارا، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29 / 4 / 1367.
[577] مأخذ 25، خبرگزاری رویتر، هارولد براون، وزیر دفاع اسبق امریکا.
[578] مأخذ 115.
[579] مأخذ 105، ص 63، رادیو بی.بی.سی، 28 / 4 / 1367، روزنامه تایمز.
[580] مأخذ 115، صص 28 و 29، کویت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29 / 4 / 1367، روزنامه کویتی الانباء.
[581] مأخذ 38، خبرگزاری رویتر، 30 / 4 / 1367.
[582] مأخذ 25، ص 32، بیروت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1 / 5 / 1367، مجله النهار العربی و الدولی.
[583] مأخذ 21، ص 29 و 30، بحرین، خبرگزاری رویتر، 27 / 4 / 1367.
[584] مأخذ 47، ص 43، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[585] مأخذ 105، ص 71، رادیو امریکا، 28 / 4 / 1367، رابین رایت، کارشناس بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی.
[586] مأخذ 47، پرفسور رمضانی، استاد علوم بین المللی و دولتی دانشگاه ویرجینیای امریکا.
[587] مأخذ 21، ص 29، بحرین، خبرگزاری رویتر، 27 / 4 / 1367.
[588] مأخذ 47 ص 34، رادیو امریکا، 31 / 4 / 1367.
[589] مأخذ 21، ص 19، بغداد، خبرگزاری فرانسه، 27 / 4 / 1367.
[590] مأخذ 115، ص 10، بغداد، خبرگزاری عراق، 27 / 4 / 1367.
[591] پیشین.
[592] مأخذ 21، ص 27، بغداد، خبرگزاری فرانسه، 27 / 4 / 1367.
[593] مأخذ 21، ص 27، بغداد، خبرگزاری عراق، 27 / 4 / 1367.
[594] مأخذ 105، ص 7، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[595] مأخذ 105، ص 11، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[596] مأخذ 105، ص 8، بغداد، خبرگزاری عراق، 28 / 4 / 1367.
[597] مأخذ 38، ص 42، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 4 / 1367.
[598] پیشین، ص 37، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29 / 4 / 1367.
[599] روزنامه کیهان، 2 / 5 / 1367، مصاحبه 29 / 4 / 1367.
[600] مأخذ 38، ص 15، رادیو امریکا، 29 / 4 / 1367.
[601] در این مرحله، فشار امریکا بر کشورهای اروپایی و عربستان سعودی برای متقاعد کردن عراق جهت خاتمه جنگ به نحوی آشکار افزایش یافت و در رسانه‌های خبری نیز منتشر شد.
[602] مأخذ 115، ص 28، کویت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29 / 4 / 1367.
[603] مأخذ 47، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[604] مأخذ 38، ص 7، رادیو لندن، 30 / 4 / 1367.
[605] مأخذ 47، ص 32، خبرگزاری یونایتدپرس، 31 / 4 / 1367.
[606] پیشین، ص 51، رادیو امریکا، 31 / 4 / 1367.
[607] پیشین، ص 33، خبرگزاری آلمان، 31 / 4 / 1367.
[608] پیشین، صص 34 و 35، 31 / 4 / 1367.
[609] پیشین، ص 51، رادیو امریکا، 31 / 4 / 1367.
[610] پیشین، ص 52، رادیو امریکا، 31 / 4 / 1367.
[611] پیشین، ص 5، بغداد، خبرگزاری عراق، 31 / 4 / 1367.
[612] پیشین، ص 2، بغداد، خبرگزاری عراق، 31 / 4 / 1367.
[613] علی اکبر ولایتی، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1376، ص 291.
[614] مأخذ 47، ص 8، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[615] جاده شهید شرکت، دارخوین را به کیلومتر 80 جاده اهواز - خرمشهر (ایستگاه راه‌آهن حسینیه) متصل می‌کند از آن جا که در هفت کیلومتری امتداد جاده شهید شرکت، قرارگاه کربلا قرار داشت، دشمن با این پیش‌روی در فاصله پنج کیلومتری این قرارگاه استقرار یافت.
[616] آقای هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت، 2 / 7 / 1372، روزنامه‌های همان روز.
[617] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 133، 9 / 5 / 1367، اهواز، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 7 / 5 / 1367.
[618] سند شماره 1710، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، دفترچه ثبت جنگ، قرارگاه نیروی زمینی سپاه، راوی: برادر حمیدرضا فراهانی، 1 / 5 / 1367 تا 2 / 5 / 1367، ص 53.
[619] روزنامه کیهان، 5 / 5 / 1367، اظهارات آقای هاشمی رفسنجانی.
[620] مأخذ 25، ص 8، اهواز، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1 / 5 / 1367.
[621] مسئولیت پدافند منطقه جنوب از فاو تا چزابه بر عهده سپاه و از منطقه چزابه تا قصر شیرین بر عهده ارتش بود. ارتش عراق پس از حمله به منطقه تحت مسئولیت سپاه، به منطقه تحت مسئولیت ارتش حمله کرد.
[622] پیشین، صص 5 و 6، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1 / 5 / 1367.
[623] آمار و ارقام جدیدی که عراق پس از آتش‌بس گزارش داد به این شرح است:
141 دستگاه مخابراتی، 86 دستگاه تلفن صحرایی، 58 قبضه کلت، 49 قبضه تفنگ منور، 3 قبضه تفنگ نارنجک‌انداز، 49 عدد قمقمه، 806 عدد کلاه‌خود نظامی، 19 فروند موشک زمین به زمین، 59 دستگاه موشک‌انداز، 273 دستگاه تانک، 867 قبضه خمپاره انداز، 241 دستگاه نفربر زرهی، 344 عدد موشک ضد تانک، 5 دستگاه خودروی پل سازی، 485 قبضه موشک‌انداز سبک، 49 قبضه توپ خودکششی، 199 قبضه توپ مختلف، 384 سکوی پرتاب موشک استریلا، 1024 قبضه تیربار مختلف، 21455 قبضه تفنگ، 858 عدد دوربین مختلف، 2254 دستگاه بی‌سیم، 4755 عدد ماسک، 5469 دست لباس ماسک، 1160 دستگاه خودروی مختلف، 68 دستگاه تریلر کمرشکن‌های مختلف، 15 دستگاه ژنراتور برق مختلف، 70 دستگاه ماشین آلات مهندسی، 10 دستگاه ماشین آلات کشاورزی، 15 دستگاه موتور سیکلت، 12 دستگاه ماشین تایپ، 115 عدد قطب‌نما، 30137 عدد موشک ضد تانک، 572 عدد موشک استریلا، 46462 عدد گلوله توپ مختلف، 104712 عدد گلوله خمپاره‌انداز مختلف، 105379 عدد نارنجک ضد تانک، 39889 عدد نارنجک دستی، 8689 عدد گلوله موشک‌انداز، 796356 عدد گلوله ضد هوایی.
[624] پیشین، ص 9، اهواز، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1 / 5 / 1367.
[625] پیشین، ص 2، بغداد، خبرگزاری عراق، 2 / 5 / 1367.
[626] پیشین، ص 3، رادیو صوت الجماهیر، 1 / 5 / 1367.
[627] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 128، 4 / 5 / 1367، ص 1، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3 / 5 / 1367.
[628] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 129، 5 / 5 / 1367، ص 15، نیویورک، خبرگزاری فرانسه، 4 / 5 / 1367.
[629] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 127، 3 / 5 / 1367، 127، ص 23، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2 / 5 / 1367، عبدالامیر لانیری، سفیر عراق.
[630] روزنامه السفیر، 29 / 8 / 1989 میلادی (7 / 6 / 1368 خورشیدی)، احمد زبیدی، سرهنگ سابق ارتش عراق، سفارت جمهوری اسلامی، بیروت.
[631] مأخذ 179، ص 5، بغداد، خبرگزاری عراق، 3 / 5 / 1367.
[632] مأخذ 179، ص 7، 3 / 5 / 1367.
[633] مأخذ 158، ص 5، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[634] مأخذ 137، ص 12، هامبورگ، خبرگزاری آلمان، 1 / 5 / 1367.
[635] مأخذ 25، صص 28 و 29، بغداد، خبرگزاری فرانسه، 1 / 5 / 1367.
[636] پیشین، ص 15، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[637] مأخذ 180، ص 22، رادیو امریکا، 3 / 5 / 1367، روزنامه واشنگتن پست.
[638] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش ویژه»، نشریه شماره 131، 7 / 5 / 1367، رادیو لندن، 6 / 5 / 1367.
[639] مأخذ 25، ص 11، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 31 / 4 / 1367.
[640] پیشین.
[641] پیشین.
[642] مأخذ 47، ص 16، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تایمز مالی.
[643] مأخذ 47، رادیو لندن، 31 / 4 / 1367.
[644] مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، راهنمای عملیات 8 سال جنگ، آبان 1369، ص 61.
[645] مأخذ 180، ص 4، خبرگزاری عراق، 4 / 5 / 1367.
[646] روزنامه رسالت، 4 / 5 / 1367، اظهارات سردار شبانی، فرمانده سپاه چهارم بعثت از سپاه پاسداران.
[647] مأخذ 171، دیلی تلگراف، 8 / 5 / 1367.
[648] مأخذ 21، ص 44، رادیو امریکا، 27 / 4 / 1367.
[649] مأخذ 21، ص 44، رادیو امریکا، 27 / 4 / 1367.
[650] دفتر سیاسی حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، بولتن «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره 46، 29 / 5 / 1367، ص 16.
[651] پیشین، ص 22.
[652] پیشین.
[653] روزنامه کیهان، 12 / 5 / 1367، اظهارات برادر علی شمخانی، معاونت اطلاعات و عملیات فرماندهی کل قوا.
[654] مأخذ 198.
[655] مأخذ 202 ص 17.
[656] مأخذ 198.
[657] مأخذ 180، ص 3، خبرگزاری عراق، 4 / 5 / 1367.
[658] پیشین، ص 26، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4 / 5 / 1367.
[659] پیشین، ص 10، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4 / 5 / 1367.
[660] مأخذ 202، ص 17.
[661] مأخذ 171، صص 13 و 14، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 8 / 5 / 1367.
[662] پیشین، مأخذ 202، ص 17.
[663] پیشین.
[664] مأخذ 180، ص 7 خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4 / 5 / 1367.
[665] مأخذ 190، صص 49 و 50، باختران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 6 / 5 / 1367.
[666] مأخذ 202 ص 18.
[667] مأخذ 198.
[668] برابر اطلاعات موجود رهبر منافقین و همسرش طی مدت اشغال، در شهر کرند به سر می‌بردند.
[669] مأخذ 202، ص 18.
[670] مأخذ 198.
[671] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 132، 8 / 5 / 1367، ص 2، بغداد، آسوشیتدپرس، 7 / 5 / 1367.
[672] مأخذ 190، صص 36 و 37، رادیو لندن، 6 / 5 / 1367.
[673] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه 1338، 26 / 5 / 1367، کریستین ساینس مانیتور، اول اوت 1998 (10 / 5 / 1367).
[674] مأخذ 222، ص 3، خبرگزاری رویتر، 5 / 5 / 1367.
[675] مأخذ 222، ص 6، رادیو لندن، 7 / 5 / 1367.
[676] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 94، 31 / 3 / 1367، لوموند، 30 / 3 / 1367.
[677] مأخذ 222، خبرگزاری رویتر، 7 / 5 / 1367.
[678] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 135، 11 / 5 / 1367، رادیو لندن، 10 / 5 / 1367.
[679] مأخذ 222، رادیو لندن، 7 / 5 / 1367.
[680] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 130، 6 / 5 / 1367، تایمزمالی، 5 / 5 / 1367.
[681] مأخذ 222، صص 12 و 13، تهران، بغداد، خبرگزاری آلمان، 7 / 5 / 1367.
[682] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 134، 10 / 5 / 1367، رادیو لندن، 9 / 5 / 1367، به نقل از دیپلمات‌های غربی.
[683] مأخذ 222، ص 8، رادیو امریکا، 7 / 5 / 1367، واشنگتن پست.
[684] مأخذ 171، صص 40 و 41، واشنگتن پست، خبرگزاری فرانسه، 8 / 5 / 1367.
[685] ناتالیا یکوروا، بحران آذربایجان از دیدگاه اسناد نویافته شوروی، مجله گفت‌وگو، شماره 17، پاییز 1376، ص 128، نامه استالین به جعفر پیشه‌وری.
[686] مأخذ 173.
[687] مأخذ 173.
[688] روزنامه کیهان، 25 / 5 / 1367، اظهارات مسئول بسیج.
[689] مأخذ 171، ص 15، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 8 / 5 / 1367.
[690] روزنامه کیهان، 15 / 5 / 1367.
[691] سردار غلامعلی رشید، مصاحبه اختصاصی، آبان 1367.
[692] روزنامه کیهان، 12 / 5 / 1367.
[693] مأخذ 173.
[694] مأخذ 190، ص 40، رادیو لندن، 6 / 5 / 1367.
[695] پیشین، صص 37 و 38.
[696] پیشین، ص 44.
[697] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 139، 15 / 5 / 1367، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14 / 5 / 1367.
[698] روزنامه السفیر، 29 / 8 / 1989، احمد زبیدی، سرهنگ سابق ارتش عراق، ارسالی از سوی سفارت جمهوری اسلامی در بیروت.
[699] روزنامه کیهان، 12 / 5 / 1367، سخنان آیت الله خامنه‌ای، رئیس جمهور.
[700] «تیم لوئلین»، خبرنگار رادیو لندن در مورد ماهیت و اهداف عراق در گزارشی گفت:
«عراق می‌خواهد برتری ماشین نظامی خود را به کار گیرد و تلاش می‌کند که ایران را برای مذاکره مستقیم و یک موافقت صلح مناسب هر چه بیش‌تر تحت فشار قرار دهد.
(خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 128، 4 / 5 / 1367، ص 9، رادیو لندن، 3 / 5 / 1367).
[701] در صفحات قبل، اقدام نظامی عراق و منافقین توضیح داده شد.
[702] مأخذ 179، ص 9، رادیو لندن، 3 / 5 / 1367.
[703] مأخذ 50.
[704] مأخذ 38، 31 / 4 / 1367، صص 18 تا 20، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 4 / 1367، گزارش خبرنگار بخش صدای امریکا از مقر سازمان ملل در نیویورک.
[705] روزنامه کیهان، 2 / 5 / 1367.
[706] پیشین.
[707] مأخذ 38، صص 18 و 20، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 4 / 1367، گزارش خبرنگار بخش فارسی صدای امریکا از مقر سازمان ملل در نیویورک.
[708] پیشین.
[709] مأخذ 50.
[710] مأخذ 38، ص 18 و 20، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 4 / 1367، گزارش خبرنگار بخش صدای امریکا در مقر سازمان ملل در نیویورک.
[711] مأخذ 50.
[712] مأخذ 25، صص 29 و 30، رادیو کلن، 1 / 5 / 1367.
[713] مأخذ 181، ص 22، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2 / 5 / 1367.
[714] مأخذ 181، ص 22، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2 / 5 / 1367.
[715] مأخذ 179، صص 30 و 31، نیویورک خبرگزاری فرانسه، 3 / 5 / 1367.
[716] مأخذ 180، ص 11، واشنگتن، خبرگزاری کویت، 4 / 5 / 1367.
[717] مأخذ 168، ص 276.
[718] پیشین، ص 276.
[719] پیشین.
[720] پیشین.
[721] مأخذ 180، صص 3 و 4، بغداد، خبرگزاری عراق، 4 / 5 / 1367.
[722] پیشین.
[723] پیشین.
[724] مأخذ 168، ص 296.
[725] پیشین.
[726] پیشین.
[727] مأخذ 168، ص 297.
[728] پیشین.
[729] پیشین.
[730] مأخذ 190، ص 38، رادیو امریکا، 6 / 5 / 1367.
[731] مأخذ 222، ص 24، بغداد، خبرگزاری عراق، 6 / 5 / 1367.
[732] برای آگاهی بیش‌تر نگاه کنید به: کتاب «تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران»، نوشته علی اکبر ولایتی، ص 304.
[733] مأخذ 168، ص 306.
[734] مأخذ 171، ص 6، رادیو صوت الجماهیر، 8 / 5 / 1367.
[735] پیشین.
[736] پیشین، ص 19، به نقل از خبرگزاری یوگسلاوی.
[737] مأخذ 222، ص 32، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 7 / 5 / 1367.
[738] مأخذ 233، ص 8، رادیو امریکا، 8 / 5 / 1367.
[739] مأخذ 171، ص 31، خبرگزاری رویتر، 7 / 5 / 1367.
[740] مأخذ 233، ص 4، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9 / 5 / 1367.
[741] مأخذ 168، ص 313.
[742] پیشین، ص 320.
[743] اعلام آتش‌بس.
[744] پیشین.
[745] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 136، 12 / 5 / 1367، رادیو امریکا، 11 / 5 / 1367.
[746] پیشین.
[747] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 137، 13 / 5 / 1367، خبرگزاری فرانسه، 12 / 5 / 1367.
[748] مأخذ 292، صص 19 و 20، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11 / 5 / 1367.
[749] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 138، 14 / 5 / 1367، 138، ص 5، بغداد، خبرگزاری فرانسه، 13 / 5 / 1367.
[750] پیشین.
[751] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 140، 16 / 5 / 1367، 140، ص 21، رادیو لندن، 15 / 5 / 1367.
[752] مأخذ 168، ص 329.
[753] مأخذ 298، ص 13، رادیو امریکا، 15 / 5 / 1367.
[754] مأخذ 168، ص 329.
[755] مأخذ 298، ص 8، رادیو بغداد، 15 / 5 / 1367.
[756] مأخذ 168، ص 321.
[757] پیشین، ص 322.
[758] پیشین، ص 324.
[759] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 142، 18 / 5 / 1367، ص 18، رادیو کلن، 17 / 5 / 1367.
[760] پیشین، خبرگزاری رویتر، 17 / 5 / 1367.
[761] روزنامه کیهان، 19 / 5 / 1367.
[762] برای آگاهی بیش‌تر از بندهای یاد شده، به متن کامل قطع‌نامه در پایان همین فصل مراجعه شود.
[763] پیشین.
[764] مأخذ 308.
[765] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 148، 24 / 5 / 1367، 148، ص 2، بخش عربی رادیو بغداد، 23 / 5 / 1367.
[766] پیشین.
[767] عباس هدایتی خمینی، شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه، تهران، چاپ دوم 1374، صص 140 تا 142.
[768] باید توجه داشت که ابتکار عراق در ارسال نامه‌های صلح طلبانه برای رئیس جمهوری اسلامی ایران به قصد زمینه سازی برای تجاوزی دیگر به همسایه‌ای دیگر انجام شد.
[769] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 144، 20 / 5 / 1367، ص 36، رادیو امریکا، 19 / 5 / 1367.
[770] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 124، 31 / 4 / 1367، ص 35، رادیو امریکا، 30 / 4 / 1367.
[771] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 150، 26 / 5 / 1367، ص 28، به گزارش خبرگزاری تانیوگ، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 5 / 1367.
[772] مأخذ 1، صص 13 و 14، بیروت، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 19 / 5 / 1367.
[773] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 134، 10 / 5 / 1367، صص 11 و 12، رم، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9 / 5 / 1367.
[774] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره136، 12 / 5 / 1367، ص 10، رادیو امریکا، 11 / 5 / 1367.
[775] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 135، 11 / 5 / 1367، ص 6، واشنگتن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10 / 5 / 1367.
[776] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 9،133 / 5 / 1367، ص 47، رادیو امریکا، 8 / 5 / 1367، گزارش تحلیلی از کریستین ساینس مانیتور.
[777] پیشین.
[778] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 17، 17 / 1 / 1368، گزیده‌ای از سخن‌رانی‌های کنفرانس انقلاب در ده سال بعد، شهرام چوبین، بهمن 1367.
[779] مأخذ 6، صص 10 و 11، رادیو امریکا، 11 / 5 / 1367.
[780] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 123، 30 / 4 / 1367، ص 10، تل‌آویو، خبرگزاری آلمان، 28 / 4 / 1367، اویهو بین‌نون، سرلشکر نیروی هوایی اسرائیل.
[781] پیشین.
[782] مأخذ 6، صص 11 و 12، رادیو امریکا، 11 / 5 / 1367، کردزمن.
[783] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 125، 1 / 5 / 1367، صص 26 و 27، رادیو بی.بی.سی، 31 / 4 / 1367.
[784] مأخذ 6، صص 4 و 5، رادیو کلن، 11 / 5 / 1367.
[785] مأخذ 10.
[786] رادیو بی.بی.سی، 31 / 4 / 1367، شیرین هانتر، محقق و تحلیل‌گر دانشگاه جرج تاون امریکا.
[787] مأخذ 15.
[788] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 145، 21 / 5 / 1367، صص 28 و 29، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 20 / 5 / 1367، به نقل از تلویزیون اسرائیل.
[789] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 122، 29 / 4 / 1367، ص 58، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28 / 4 / 1367.
[790] مأخذ 12، ص 9، تل آویو، خبرگزاری آلمان، 28 / 4 / 1367.
[791] پیشین، ص 8، بیت المقدس، خبرگزاری فرانسه، 29 / 4 / 1367، اسحاق رابین، وزیر جنگ وقت اسرائیل.
[792] مأخذ 21، ص 57، تل‌آویو، خبرگزاری آلمان، 28 / 4 / 1367.
[793] مأخذ 6، ص 5، رادیو کلن، 11 / 5 / 1367.
[794] مأخذ 8، ص 9، تل‌آویو، خبرگزاری آلمان، 28 / 4 / 1367.
[795] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 141، 17 / 5 / 1367، ص 33، رادیو امریکا، 16 / 5 / 1367.
[796] بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع، جلد دوم، مرداد 1367، مقاله مسئله تجاوز و نقش دریافت جهانی از جنگ ایران و عراق، ص 300، ژوهانس ریسنر.
[797] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 126، 2 / 5 / 1367، ص 34، رادیو امریکا، 31 / 4 / 1367.
[798] واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن «رادیوهای بیگانه»، 30 / 5 / 1367.
[799] مأخذ 8، ص 40 بغداد، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 8 / 5 / 1367.
[800] مأخذ 5، ص 8، رادیو امریکا، 8 / 5 / 1367، رابین رایت.
[801] مأخذ 27، ص 33، رادیو امریکا، 16 / 5 / 1367، بروس لنیکن.
[802] مأخذ 3، ص 35، رادیو امریکا، 25 / 5 / 1367، وال استریت ژورنال، شائول بخاش، نویسنده کتاب «ردای پیامبر».
[803] مأخذ 29، ص 36، رادیو امریکا، 1 / 5 / 1367، بررسی مطبوعات امریکا.
[804] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 128، 4 / 5 / 1367، صص 22 و 23، رادیو امریکا، 3 / 5 / 1367.
[805] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 143، 19 / 5 / 1367، صص 44 و 45، رادیو اسرائیل، 18 / 5 / 1367.
[806] رادیو امریکا، 3 / 7 / 1367، فیلیپ رابین، پژوهش‌گر برنامه خاورمیانه در مؤسسه سلطنتی مسائل بین المللی لندن.
[807] روزنامه وال استریت ژورنال، 3 دسامبر 1988 (12 / 9 / 1367).
[808] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 14، 14 / 1 / 1368، برگزیده‌ای از سخن‌رانی‌های کنفرانس انقلاب ایران ده سال بعد، بهمن 1367، «جیمز آی‌بیل».
[809] علی اکبر ولایتی، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1376، ص 333.
[810] پیشین، ص 334.
[811] پیشین، ص 336.
[812] پیشین، ص 337.
[813] پیشین، ص 341.
[814] پیشین، ص 343.
[815] پیشین، ص 344.
[816] پیشین، ص 346.
[817] پیشین، ص 347.
[818] پیشین، ص 348.
[819] پیشین، ص 348.
[820] پیشین، ص 348.
[821] پیشین، ص 352.
[822] پیشین، ص 355.
[823] پیشین، ص 357.
[824] پیشین، ص 357.
[825] پیشین، صص 359 و 360.
[826] پیشین، ص 359.
[827] پیشین، ص 362.
[828] پیشین، ص 363.
[829] پیشین، ص 372.
[830] پیشین، ص 373.
[831] پیشین، ص 373.
[832] پیشین، ص 374.
[833] پیشین، ص 379.
[834] پیشین، ص 380.
[835] پیشین، ص 381.
[836] پیشین، ص 382.
[837] پیشین، ص 392.
[838] پیشین، ص 394.
[839] پیشین، ص 394.
[840] پیشین، ص 399.
[841] پیشین، ص 400.
[842] پیشین، ص 401.
[843] پیشین، ص 403.
[844] پیشین، ص 404.
[845] پیشین، ص 404.
[846] پیشین، ص 405.
[847] پیشین، ص 405.
[848] پیشین، ص 410.
[849] پیشین، ص 414.
[850] پیشین، ص 415.
[851] پیشین، ص 416.
[852] پیشین، ص 419.
[853] پیشین، ص 420.
[854] پیشین، ص 423.
[855] پیشین، ص 423.
[856] پیشین، ص 424.
[857] پیشین، ص 425.
[858] پیشین، ص 431.
[859] پیشین، ص 445.
[860] دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، متن نامه‌های مبادله شده بین رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، تهران، 1373، ص 14، مقدمه آقای هاشمی رفسنجانی.
[861] پیشین.
[862] مأخذ 41، ص 435.
[863] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، نشریه 1444، 13 / 10 / 1368، به نقل از التضامن، 13 / 9 / 1368.
[864] پیشین.
[865] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 172، 26 / 9 / 1368، طارق عزیز، 25 / 9 / 1368.
[866] پیشین.
[867] صدام در نخستین نامه‌ای که برای رهبران ایران در اردیبهشت 1369 ارسال کرد به این پیشنهاد اشاره داشته.
[868] مأخذ 41، ص 438.
[869] مأخذ 93.
[870] مأخذ 10.
[871] پیشین.
[872] بولتن وزارت اطلاعات، 28 / 9 / 1368.
[873] تمایل ایران به تنش زدایی و بهبود مناسبات با همسایگان با اقدام در میانجی‌گری برای حل مناقشات آسیای میانه و قفقاز آشکار شد.
[874] روزنامه جمهوری اسلامی، 15 / 1 / 1369.
[875] روزنامه جمهوری اسلامی، 10 / 6 / 1369.
[876] ستاد مشترک ارتش (سماجا)، بولتن اخبار و گزارشات روزانه 26 / 10 / 1368، شماره 93.
[877] مأخذ 96، دی‌ولت، چاپ آلمان غربی، 10 دسامبر 1989 (19 / 9 / 1368).
[878] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 29، 29 / 1 / 1369، رادیو امریکا، 28 / 1 / 1369، لئونارد اسپکنر، کارشناس امور هسته‌ای در بنیاد مطالعاتی صلح کارنگی در واشنگتن.
[879] پیشین.
[880] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 28، 28 / 1 / 1369، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 1 / 1369، رادیو بین المللی فرانسه.
[881] هفته‌نامه آدینه، شماره 5، 9 / 10 / 1368، روابط اقتصادی عراق و انگلیس.
[882] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 337، 1 / 12 / 1368، صدام حسین در ملاقات جان کلی معاون وزارت امور خارجه امریکا، 30 / 11 / 1368.
[883] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 336، 30 / 11 / 1368، بغداد، آسوشیتدپرس، 13 / 12 / 1368.
[884] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 344، 8 / 12 / 1368، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 7 / 12 / 1368، مقاله روزنامه تایمزمالی.
[885] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 21، 21 / 1 / 1369، روزنامه السیاسه، چاپ کویت.
[886] مأخذ 111، خبرگزاری فرانسه، 27 / 1 / 1367.
[887] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 26، 26 / 1 / 1369، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
[888] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 93، 31 / 3 / 1369، بیت المقدس، خبرگزاری آسوشیتدپرس، 31 / 3 / 1369.
[889] مأخذ 101.
[890] پیشین، ص 15.
[891] پیشین، ص 21.
[892] پیشین، صص 21 و 22.
[893] پیشین، ص 23.
[894] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 45، 14 / 2 / 1369، بخش عربی رادیو بغداد، 13 / 2 / 1369.
[895] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 53، 22 / 2 / 1369، رادیو لندن، 21 / 2 / 1369.
[896] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 56، 25 / 2 / 1369، رادیو اسرائیل، 24 / 2 / 1369.
[897] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 57، 26 / 2 / 1369، رادیو مسکو، 25 / 2 / 1369.
[898] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 58، 27 / 2 / 1369، امان، خبرگزاری کویت، 26 / 2 / 1369.
[899] مأخذ 101، ص 30.
[900] پیشین، ص 30.
[901] پیشین، صص 30 و 31.
[902] پیشین، ص 31.
[903] پیشین، ص 32.
[904] مأخذ 127، سازمان ملل، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 24 / 2 / 1369.
[905] مأخذ 101، ص 35.
[906] پیشین، ص 35.
[907] پیشین، ص 36.
[908] پیشین، ص 37.
[909] پیشین، ص 38.
[910] پیشین، ص 38.
[911] پیشین، ص 39.
[912] پیشین، ص 43.
[913] پیشین، ص 44.
[914] پیشین، ص 45.
[915] پیشین، ص 46.
[916] پیشین، ص 47.
[917] پیشین، ص 51.
[918] پیشین، ص 52.
[919] پیشین، ص 52.
[920] پیشین، ص 52.
[921] پیشین، صص 53 تا 57.
[922] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 69، 7 / 3 / 1369، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، رادیو مسکو، 6 / 3 / 1369.
[923] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 80، 18 / 3 / 1369، رادیو مسکو، 17 / 3 / 1369.
[924] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 83، 21 / 3 / 1369، رادیو امریکا، 20 / 3 / 1369.
[925] دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، «رویدادها»، نشریه شماره 297، نیویورک تایمز، 24 / 4 / 1369.
[926] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 94، 1 / 4 / 1369، کویت، خبرگزاری کویت، به نقل از یک روزنامه کویتی، 31 / 3 / 1369.
[927] عباس عطاری کرمانی، روز شمار جنگ نفت، چاپ اول، تابستان 1370.
[928] ذخایر نفتی عربستان 164 میلیارد بشکه نفت است ولی عراق در این مرحله صاحب 184 میلیارد بشکه نفت می‌شد.
[929] معاونت اطلاعات سپاه، شهریور 1369، گزارش‌های نوبه‌ای، صص 7 تا 19.
[930] مأخذ 159، ص 21.
[931] نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، بولتن «بازتاب حمله عراق به کویت»، شماره 1، مرداد 1369، ص 7.
[932] پیشین.
[933] الکسی و نجف وان کوهن، دیدگاه‌های بین المللی درباره جنگ خلیج فارس، ترجمه محمد حسین آریا، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، 1375، ص 22، مقاله سیاست‌های منطقه‌ای جنگ، شهرام چوبین.
[934] پیشین، ص 87، مقاله اسرائیل و جنگ، نوشته: آوای اسلیم.
[935] سردار سلامی، پروژه علل شکست نظامی عراق و پیروزی متحدین، 1376، بخش بحث و بررسی ادبیات و منابع موجود، اظهارات سردار غلامعلی رشید، ص 10.
[936] پیشین.
[937] اداره بین المللی مجلس شورای اسلامی، بحران خلیج فارس، مواضع عراق، گزارش جلسه، 19 / 10 / 1369، ص 9.
[938] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 120، 27 / 4 / 1369،بغداد، خبرگزاری رویتر، 26 / 4 / 1369.
[939] روزنامه اشپیگل، 26 / 7 / 1369، مصاحبه با لطیف جاسم، وزیر اطلاعات عراق.
[940] این سند بعدها در سال 1990 به وسیله «ژون آفریک» چاپ پاریس منتشر شد.
[941] مأخذ 162، ص 8، مصاحبه سی.ان.ان با گری سیک، مشاور امنیتی کارتر.
[942] روزنامه اطلاعات، 31 / 1 / 1370.
[943] مأخذ 162، «میچل هاونس»، رئیس مرکز مطالعات جهانی عرب وابسته به دانشگاه جرج تاون در گفت و گو با سی.ان.ان.
[944] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 146، 22 / 5 / 1369، رادیو بی.بی.سی، 21 / 5 / 1369.
[945] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 17،141 / 5 / 1369، لندن، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 16 / 5 / 1369، روزنامه تایمز لندن.
[946] مأخذ 162، مرداد 1369، روزنامه نیویورک تایمز، به نقل از گری سیک.
[947] مأخذ 164، ص 92، مقاله اسرائیل و جنگ آوای اسلیم.
[948] پیشین.
[949] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 157، 20 / 6 / 1369، واشنگتن، خبرگزاری فرانسه، 19 / 6 / 1369، اسحاق رابین.
[950] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 142، 18 / 5 / 1369، خبرگزاری رویتر، 17 / 5 / 1369، جودیت کیپر کارشناس انیستیتو برولینگر.
[951] پیشین.
[952] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 186، 31 / 6 / 1369، رم، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30 / 6 / 1369، روزنامه ایل مساجرو.
[953] مأخذ 164، ص 7.
[954] مأخذ 164، ص 35، مقاله ارزیابی‌های غلط در بغداد، آماتزیا بارام.
[955] مأخذ 101، ص 60.
[956] پیشین، ص 60.
[957] پیشین، ص 61.
[958] پیشین، صص 61 و 62.
[959] پیشین، ص 62.
[960] پیشین، ص 66.
[961] پیشین، ص 66.
[962] پیشین، ص 67.
[963] پیشین، ص 67.
[964] پیشین، ص 68.
[965] پیشین، ص 69.
[966] پیشین، ص 69.
[967] پیشین، ص 72.
[968] پیشین، ص 73.
[969] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 152، 28 / 5 / 1369، رادیو امریکا، 27 / 5 / 1369.
[970] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 147، 23 / 5 / 1369، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 22 / 5 / 1369، رادیو امان.
[971] اداره امور بین المللی مجلس شورای اسلامی، ملاقات سعدون حمادی با تنی چند از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، 19 / 10 / 1369، ص 3.
[972] مأخذ 200، سازمان ملل، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 27 / 5 / 1369.
[973] مأخذ 201.
[974] پیشین، ص 3.
[975] پیشین، ص 5.
[976] مأخذ 101، ص 75.
[977] پیشین، ص 76.
[978] مأخذ 41، ص 477.
[979] پیشین، ص 479.
[980] پیشین، ص 481.
[981] پیشین، ص 486.
[982] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 161، 6 / 6 / 1369، مصاحبه دکوئیار با شبکه سی.ان.ان.
[983] روزنامه جمهوری اسلامی، 27 / 5 / 1369.
[984] روزنامه جمهوری اسلامی، 25 / 5 / 1369.
[985] محسن صفری، ما اعتراف می‌کنیم، سازمان تبلیغات اسلامی، 1370، ص 190، به نقل از رادیو امریکا، 23 / 8 / 1369، نوامبر 1990.
[986] نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، بولتن «بازتاب تجاوز عراق به کویت در امریکا»، شماره 3 و 2، ص 2، از بخش سوم، کنفرانس مطبوعاتی سیزدهم اوت 1990، در سفارت عربستان در واشنگتن.
[987] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 167، 12 / 6 / 1369، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11 / 6 / 1369.
[988] نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، بولتن «بازتاب تجاوز عراق به کویت در امریکا»، شماره 5، ص 3، به نقل از مسعود ناصر الصباح، سفیر کویت در واشنگتن.
[989] پیشین.
[990] مأخذ 215، ص 182، 1 / 6 / 1369.
[991] پیشین، ص 191، 12 / 10 / 1369.
[992] پیشین، ص 183.
[993] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 149، 25 / 5 / 1369، قاهره، خبرگزاری یونایتدپرس، 24 / 5 / 1369، به نقل از دیپلمات‌های غربی مستقر در خلیج فارس.
[994] پیشین، تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، رادیو اسرائیل، 24 / 5 / 1369.
[995] پیشین، رادیو امریکا، 24 / 5 / 1369، مناشه امیر، کارشناس اسرائیل در مستئل ایران.
[996] پیشین، رادیو امریکا، 24 / 5 / 1369، یوسف دولمرت، استاد دانشگاه اسرائیل در مسائل خاورمیانه.
[997] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 150، 26 / 5 / 1369، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25 / 5 / 1369.
[998] اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی، وزارت ارشاد اسلامی، «بررسی مطبوعات جهان»، 2 / 8 / 1369، الشرق الاوسط، 13 / 7 / 1369.
[999] مأخذ 215، ص 190، رادیو ریاض، به نقل از روزنامه الیوم، 4 / 9 / 1369.
[1000] پیشین، ص 187، رادیو امریکا، 2 / 7 / 1369.
[1001] پیشین، ص 179.
[1002] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گزارش‌های ویژه»، نشریه شماره 162، 7 / 6 / 1369، رادیو مسکو، 6 / 6 / 1369.
[1003] مأخذ 215، گری سیک، رادیو امریکا، 25 / 5 / 1369.